Etyczne aspekty badania przemocy seksualnej

Zbigniew Izdebski, Maria Łukaszek

Abstrakt


Artykuł odnosi się do etyki badań przemocy seksualnej. Zagadnienia te ujęte są w różnych kodeksach, ale ich rozproszenie oraz kierowanie do poszczególnych grup zawodowych powoduje brak szerszego ujęcia problemu.

Stwierdzono, że nieetyczne jest rezygnowanie z podejmowania badań dotyczących przemocy seksualnej, ponieważ brak wniosków z rzetelnych diagnoz uniemożliwia niesienie skutecznej pomocy. Nieetyczne jest także realizowanie badań bez dokładnego respektowania zasad etycznych.

Należy dołożyć wszelkich starań, aby osoby badane czuły się traktowane podmiotowo: udzielić pełnej i prawdziwej informacji o badaniu (celach, przedmiocie, przebiegu, zagrożeniach), zadbać o dobrowolną oraz świadomą zgodę, zagwarantować anonimowość badanych i poufność wypowiedzi, a także minimalizować ryzyko negatywnych skutków badania. Trzeba dążyć do osiągnięcia przez badanych korzyści: przerwania przemocy, uzyskania dostępu do informacji i interwencji.

Organizujący badania są odpowiedzialni za współpracowników. Koniecznością jest przeprowadzenie selekcji kandydatów według przygotowania merytorycznego i kompetencji społecznych. Niezbędne jest stałe monitorowanie procesu badawczego i udzielanie wsparcia merytorycznego oraz psychologicznego ankieterom.

Publikacja wyników musi gwarantować anonimowość respondentów i klarowne przedstawienie wyników, aby były one właściwie zinterpretowane przez odbiorców. Rekomenduje się poddawanie projektów badawczych ocenie komisji etycznej.


Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


American Psychological Association (1992). Ethical principles of psychologists and code of conduct. American Psychologist, 47, 1597–1611.

Aronowitz, T., Lambert, C. A., Davidoff, S. (2012). The role of rape myth acceptance in the social norms regarding sexual behavior among college students. Journal of Community Health Nursing, 29(3), 173–182. DOI: 10.1080/07370016.2012.697852.

Babbie, E. (2003). Badania społeczne wpraktyce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Babbie, E. (2009). Podstawy badań społecznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Bancroft, J. (2011). Seksualność człowieka. Wrocław: Elsevier Urban & Partner.

Barker, G., Contreras, J. M., Heilman, B., Singh, A. K., Verma, R. K., Nascimento, M. (2011). Evolving Men: Initial Results from the International Men and Gender Equality Survey (IMAGES). Waszyngton, DC: International Center for Research on Women (ICRW) – Rio de Janeiro: Instituto Promundo. Pobrane z: https://www. icrw.org/wp-content/uploads/2016/10/Evolving-Men-Initial-Results-fromthe-International-Men-and-Gender-Equality-Survey-IMAGES-1.pdf.

Beisert, M. (2012). Pedofilia. Geneza i mechanizm zaburzenia. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Beisert, M. (2013). Agresja seksualna kobiet. Nauka, 2, 95–115.

Berman, G., Hart, J., O’Mathúna, D., Mattellone, E., Potts, A., O’Kane, C., Shusterman, J., Tanner, T. (2016). What We Know about Ethical Research Involving Childrenin Humanitarian Settings: An overview of principles, the literature and case studies. Innocenti Working Paper No. 2016-18. Florencja: UNICEF Office of Research. Pobrane z: https://www.unicef-irc.org/publications/pdf/IWP_2016_18.pdf.

Brzeziński, J. (2006). Metodologia badań psychologicznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Brzeziński, J. (2017). Psycholog wobec osób uczestniczących w badaniach naukowych - między poprawnością metodologiczną a poprawnością etyczną. W: J. Brzeziński, B. Chyrowicz, Z. Toeplitz, M. Toeplitz-Winiewska (red.), Etyka zawodu psychologa. Wydanie nowe. (s. 169-206). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Dąbkowski, M., Dąbkowska, M. (2014). Badanie zachowań seksualnych dzieci i młodzieży – problemy etyczne i metodologiczne. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 14(2), 106–111. DOI: 10.15557/PiPK.2014.0014.

deGraaf, H., Rademakers, J. (2011). The psychological measurement of childhood sexual development in Western societies: methodological challenges. J Sex Res, 48, 118–129.

Deklaracja Helsińska. Deklaracja Helsińska Światowego Stowarzyszenia Lekarzy (WMA). (1964, za zmianami 2013). Etyczne zasady prowadzenia badań medycznych z udziałem ludzi. Pobrane z: http://www.nil.org.pl/__data/assets/ pdf_file/0008/93248/Deklaracja-Helsinska-przyjeta-na-64-ZO-WMA_- pazdziernik-2013_pelny-tekst.pdf.

PSDB. (2014). Diagnoza i porównanie skali zjawiska przemocy w rodzinie oraz ocena efektywności działań podejmowanych na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie – Raport z badań ogólnopolskich.

Duma, S. E., Khanyile, T. D., Daniels, F. (2009). Managing ethical issues in sexual violence research using a pilot study. Curationis, 32(1), 52–58. Pobrane z: https://pdfs. semanticscholar.org/017c/a5542f7ef2bb0b7328242401294661790a75.pdf.

Edwards, K. M., Kearns, M. C., Calhoun, K. S., Gidycz, C. A. (2009). College women’s reactions to sexual assault research participation: Is it distressing? Psychology of Women Quarterly, 33, 225–234. DOI: 10.1111/j.1471-6402.2009.01492.x.

Ellsberg, M., Heise, L. (2002). Bearing witness: Ethics in domestic violence research. The Lancet, 359(9317), 1599–1604. DOI: 10.1016/S0140-6736(02)08521-5.

Ellsberg, M., Heise, L. (2005). Researching Violence Against Women: A Practical Guide for Researchers and Activists. Waszyngton, DC: World Health Organization; Genewa: PATH. Pobrane z: http://apps.who.int/iris/bitstream/ handle/10665/42966/9241546476_eng.pdf?sequence=1.

Esomar. (2009). Przewodnik Esomar World Research – Realizacja wywiadów z udziałem dzieci i młodzieży. Pobrane z: www.ofbor.pl/images/stories/ESOMAR/OFBOR_ ESOMAR_Interviewing Children-and-Young-People_PL.pdf.

Faller, K. C. (1988). Child sexual abuse: An interdisciplinary manual of diagnosis, case management, and treatment. Nowy Jork, NY: Columbia University.

Findholt, N., Robrecht, L. C. (2002). Legal and Ethical Considerations in Research with Sexually Active Adolescents: The requirement to report statutory rape. Perspectives on Sexual and Reproductive Health, 34(5), 259–264.

Fisher, C. B., Higgins‐D’Alessandro, A., Rau, J‐M. B., Kuther, T. L., Belanger, S. (1996). Referring and reporting research participants at risk: views from urban adolescents. Child Development, 67(5), 2086–2100. DOI: doi. org/10.1111/j.1467-8624.1996.tb01845.x.

Fluderska, G., Sajkowska, M. (2001). Problem krzywdzenia dzieci. Postawy i doświadczenia dorosłych Polaków. Pobrane z: http://fdds.pl/wp-content/uploads/2016/05/ Fluderska_Sajkowska_Problem_krzywdzenia_dzieci_Postawy_Polakow.pdf.

Fontes, L. A. (2004). Ethics in violence against women research: The sensitive, the dangerous, and the overlooked. Ethics & Behavior, 14(2), 141–174. DOI: 10.1207/ s15327019eb1402_4.

Frankfort-Nachmias, Ch., Nachmias, D. (2001). Metody badawcze w naukach społecznych. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.

Graham, A., Powell, M., Taylor, N., Anderson, D., Fitzgerald, R. (2013). Ethical Research Involving Children. Florencja: UNICEF Office of Research – Innocenti. Pobrane z: https://www.unicef-irc.org/publications/pdf/eric-compendium-approveddigital-web.pdf.

Hamby, S. L., Finkelhor, D. (2000). The victimization of children: Recommendations for assessment and instrument development. Journal of the American Academy of Child & Adolesce Psychiatry, 39(7), 829–840. DOI: doi. Org/10.1177/1077559504271287.

Hearn, J., Andersson, K., Cowburn, M. (2007). Guidelines for Researchers on Doing Research with Perpetrators of Sexual Violence. Linkopping: University of Linkopping; Pretoria: Sexual Violence Research Initiative and Medical Research Council.

Hoagwood, K. E., Cavaleri, M. A. (2010). Ethical issues in child and adolescent psychosocial treatment research. W: J. R. Weisz, A. E. Kazdin (red.), Evidence-Based Psychotherapies for Children and Adolescents (s.10–28). Nowy Jork, NY: Guilford Press.

Hudson, S. M. (2004). Pathways to Rape: Preliminary examination of patterns in the offence processes of rapists and their rehabilitation implications. Journal of Sexual Aggression, 10, 7–20. DOI: 10.1080/13552600410001667779.

Izdebski, Z. (2000). Wiedza, przekonania o HIV/AIDS w społeczeństwie polskim. Zachowania seksualne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Izdebski, Z. (2008). Czego doświadczają polscy nastolatkowie. W: Z. Izdebski (red.), Zagrożenia okresu dorastania (s. 45–66). Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego.

Izdebski, Z. (2012). Seksualność Polaków na początku XXI wieku. Studium badawcze. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Izdebski, Z. (2018). Wybrane metodologiczne i etyczne problemy w badaniach obyczajowości seksualnej. W: Obyczajowość seksualna. Perspektywa interdyscyplinarna (materiały w procesie wydawniczym).

Izdebski, Z., Łukaszek, M. (2017a) Przemoc seksualna wobec dzieci w rodzinie. W: G. Miłkowska, A. Nowicka, L. Wawryk (red.), Teoretyczne i praktyczne wymiary zjawiska przemocy w rodzinie (s. 85–96). Zielona Góra: Wydawnictwo Uniwersytetu Zielonogórskiego.

Izdebski, Z., Łukaszek, M. (2017b). Przemoc seksualna w związkach małżeńskich i partnerskich. W: G. Miłkowska, A. Nowicka, L. Wawryk (red.), Teoretyczne i praktyczne wymiary zjawiska przemocy w rodzinie (s. 105–118). Zielona Góra: Wydawnictwo Uniwersytetu Zielonogórskiego.

Jewkes, R., Dartnall, E., Sikweyiya, Y. (2012). Ethical and Safety Recommendations for Research on Perpetration of Sexual Violence. Pretoria: Sexual Violence Research Initiative, Medical Research Council. Pobrane z: http://www.svri.org/sites/ default/files/attachments/2016-04-13/EthicalRecommendations.pdf.

Jewkes, R., Watts, C., Abrahams, N., Penn-Kekana, L., Garcia-Moreno, C. (2000). Ethical and Methodical issues in conducting research on gender-based violence in Southern Africa. Reproductive Health Matters, 8 (5), 93-103. DOI: doi. org/10.1016/S0968-8080(00)90010-7.

Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (DZU 1997, nr 78, poz. 483 z późn. zm.).

Krahé, B., Tomaszewska, P., Kuyper, L., Vanwesenbeeck, I. (2014). Sexual aggression as a threat to young people’s sexual well-being in Europe: A review of the evidence from 27 EU countries. Aggression and Violent Behavior, 19, 545–558. DOI: 10.1037/t02126-000.

Krahé, B., Vanwesenbeeck, I.(2016). Mapping an agenda for the study of youth sexual aggression in Europe: assessment, principles of good practice, and the multilevel analysis of risk factors, Journal of Sexual Aggression, 22,2, 161–176. DOI: 10.1080/13552600.2015.1066885.

Krahé, B., Waizenhöfer, E., Möller, I. (2003). Women’s sexual aggression against men: Prevalence and predictors. Sex Roles, 49, 219–232. DOI: 10.1023/A:1024648106477.

Łukaszek, M. (2013). Szorstka młodość. Socjalizacyjne wyznaczniki zachowań seksualnych młodzieży. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.

Łukaszek, M. (2014). Mężczyźni odbywający karę pozbawienia wolności wobec życia seksualnego i partnerek seksualnych – projekt badawczy 2013–14.

Łukaszek, M. (2015). Agresja seksualna wobec kobiet - doświadczenia i opinie mężczyzn odbywających karę pozbawienia wolności. W: D. Kowalczyk, A. Szecówka, S. Grzesiak (red.), Resocjalizacja penitencjarna w kontekstach interdyscyplinarnych (s. 319–332).Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT.

Makaruk, K., Włodarczyk J., Wójcik, S. (2013). Dzieci i młodzież jako uczestnicy badań społecznych w kontekście badań dotyczących problemu przemocy. Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka, 12(3), 7–20. Pobrane z: http://fdds.pl/ wp-content/uploads/2016/05/Makaruk_K_Wlodarczyk_J_Wojcik_S_2013_ Dzieci_i_mlodziez_jako_uczestnicy.pdf.

McKinney, K. (2003), Zagadnienia etyczne wbadaniu ludzkiej seksualności. W: E. Babbie, Badania społeczne wpraktyce (s. 552). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Menning, C. L., Holtzman, M. (2014). Processes and patterns in gay, lesbian, and bisexual sexual assault: A multimethodologicalassessment. Journal of Interpersonal Violence, 29, 1071–1093. DOI: 10.1363/3908207.

Międzynarodowy Kodeks Badań Rynku i Badań Społecznych ICC/ESOMAR (1992). Pobrane z: https://www.ptbrio.pl/files/Miedzynarodowy_Kodeks_Badan_ Rynku_i_Badan_Spolecznych.pdf.

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. (2008). Krzywdzenie dzieci w Polsce. Raport. Warszawa: TSN OBOP. Pobrane z: https://www.mpips.gov.pl/przeciwdzialanie-przemocy-w-rodzinie-nowa/ogolne/przeciwdzialanie-krzywdzeniu-dzieci/ art,5457,prezentacja-raportu-krzywdzenie-dzieci-w-polsce.html.

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. (2010). Diagnoza zjawiska przemocy w rodzinie w Polsce wobec kobiet i wobec mężczyzn. Część I – Raport z badań ogólnopolskich. Wyniki badań. TNS OBOP dla Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Pobrane z: https://www.mpips.gov.pl/gfx/mpips/userfiles/_public/1-2010_%20Raportogolnopolski_K-M_01-03-11.pdf.

Naczelna Izba Lekarska. (1991, nowelizacja 2003). Kodeks Etyki Lekarskiej. Pobrane z: http://www.nil.org.pl/__data/assets/pdf_file/0003/4764/Kodeks-EtykiLekarskiej.pdf.

Nairn, A., Clarke, B. (2011). Researching children: are we getting it right? International Journal of Market Research, 54(2), 177–198. DOI: 10.2501/IJ MR-54-2-177-198.

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research. (1979). Belmont Report: Ethical Principles and Guidelines for the Protection of Human Subjects. Waszyngton, DC: National Institutes of Health. Pobrane z: https://www.hhs.gov/ohrp/sites/default/files/the-belmont-report-508c_FINAL.pdf.

Polit D. F., Hungler B. P. (1995). Nursing Research: Principles and Methods (wyd. 5). Philadelphia, PA: Lippincott-Raven Publishers.

Polska Akademia Nauk. (2017). Kodeks Etyki Pracownika Naukowego. Warszawa: Dom Wydawniczy ELIPSA. Pobrane z: https://instytucja.pan.pl/images/2016/komisja_etyki/ Kodeks_etyki_ pracownika_naukowego_-_wydanie_II_-_2016_r.pdf.

Polskie Towarzystwo Socjologiczne. (2012). Kodeks Etyki Socjologa. Pobrane z: www. pts.org.pl/public/upload/kodeks.pdf.

Pospiszyl, K. (2005). Przestępstwa seksualne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka. (1948). Pobrane z: http://www.unesco.pl/ fileadmin/user_upload/pdf/Powszechna_Deklaracja_Praw_Czlowieka.pdf.

Poznaniak, W. (2004). Prywatność jako wartość w świetle obowiązujących aktów prawnych. W: J. Brzeziński, M. Toeplitz-Winiewska (red.), Etyczne dylematy psychologii. Poznań: Wydawnictwo ACADEMICA.

Przyłuska-Fiszer, A., Stasiuński, J., Lew-Starowicz, Z. (2015). Etyczne aspekty badań naukowych w seksuologii. W: Z. Lew-Starowicz, A. Przyłuska-Fiszer, J. Stasiuński. Normy i kontrowersje etyczne w seksuologii (s. 251-277). Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Polskie Towarzystwo Psychologiczne. (1992). Kodeks Etyczno-Zawodowy Psychologa. Pobrane z: http://www.ptp.org.pl/modules.php?name=News&file= article&sid=29.

Ramez, L. (2000). Oral sex among adolescents: is it sex or is it abstinence? Family Planning Perspectives, 32, 298-304. DOI: 10.2307/2648199.

Robacha, A. (2010). Badania seksuologiczne. W: Z. Lew-Starowicz, V. Skrzypulec (red.), Podstawy seksuologii (s. 257–363). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.

Rogers, A. S., Kinsman, S. B., Santelli, J. S., Silber, T. J. (1999). Society for Adolescent Medicine, Code of research ethics: position paper for the Society for Adolescent Medicine. Journal of Adolescent Health, 24(4), 277–282. Pobrane z: http://hdl. handle.net/10822/923417.

Rosoff, C. B. (2017). Ethics in College Sexual Assault Research. Ethics & Behavior, 00(00), 1–13. DOI: doi.org/10.1080/10508422.2017.1333001.

Rubacha, K. (2017). Metodologiczne parametry pedagogiki resocjalizacyjnej. W: M. Kowalczyk, M. Fopka-Kowalczyk, K. Rubacha (red.), Uwarunkowania i wielopłaszczyznowość badań nad resocjalizacją. Podstawy teoretyczne i metodologiczne (s. 111–150). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Sajkowska, M. (2004). Przekazy prasowe na temat wykorzystywania seksualnego dzieci – „stare” i „nowe” historie. W: M. Sajkowska (red.), Wykorzystywanie seksualne dzieci (s. 235–247). Warszawa: Fundacja Dzieci Niczyje.

Sexual Violence Research Initiative (SVRI). http://www.svri.org/who-we-are.

Silva, M. C. (1995). Ethical Guidelines in the Conduct, Dissemination, and Implementation of Nursing Research. Waszyngton, DC: American Nurses Publishing.

Skrzypulec, V., Drosdzol, A., Nowosielski, K. (2010). Obdukcja i badanie nieletnich ofiar wykorzystania seksualnego.W: Z. Lew-Starowicz, V. Skrzypulec (red.), Podstawy seksuologii (s. 249-265). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.

Socolar, R. R. S., Runyan, D. K., Amaya-Jackson, L. (1995). Methodological and ethical issues related to studying child maltreatment. Journal of Family Issues, 16(5), 565–586. DOI: doi.org/10.1177/019251395016005004.

Stemple, L., Meyer, I. H. (2014). The sexual victimization of men in America: New data challenge old assumptions. American Journal of Public Health, 104, 19–26. DOI: 10.2105/AJPH.2014.301946.

Stepulak, M. Z. (2004). Tajemnica zawodowa w działalności badawczej i praktycznej psychologów. W: J. Brzeziński, M. Toeplitz-Winiewska (red.), Etyczne dylematy psychologii. Poznań: Wydawnictwo ACADEMICA.

Sullivan, C. M., Cain, D. (2004). Ethical And Safety Considerations When Obtaining Information from or About Battered Women for Research Purposes. Journal of Interpersonal Violence, 19(5), 603–618. DOI: 10.1177/0886260504263249.

Ustawa o zmianie ustawy z dnia 20 lutego 2015 r.– Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw. Warszawa, dnia 20 marca 2015 r. Poz. 396. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. o ochronie danych osobowych. (Dz.U. z 2016 r. 992; z 2018 r. poz. 138).

WHO. (2001). Putting women first: Ethical and safety recommendations for research on domestic violence against women. Genewa: World Health Organization. Pobrane z: http://www.who.int/gender/violence/en/womenfirtseng.pdf.

WHO. (2007). Ethical and Safety Recommendations for Researching, Documenting and Monitoring Sexual Violence in Emergencies. Genewa: World Health Organization. Pobrane z: http://www.who.int/gender/documents/OMS_ Ethics&Safety10Aug07.pdf.

WHO. (2011). Ethical and safety guidelines for sexual and reproductive health research and data collection with adolescents. Genewa: World Health Organization. Pobrane z: http://www.who.int/gender-equity-rights/en/.

WHO. (2016). Ethical and safety recommendations for intervention research on violence against women. Building on lessons from the WHO publication. Genewa: World Health Organization. Pobrane z: http://apps.who.int/iris/bitstream/ handle/10665/251759/9789241510189-eng.pdf;jsessionid= 80C0D7C586C463B6051102FB650A8119?sequence=1.

Wiles, R., Crow, G., Heath, S., Charles, V. (2008). The management of confidentiality and anonymity in social research. International Journal of Social Research Methodology, 11(5),417–428. DOI: 10.1080/13645570701622231.

Yeater, E., Miller, G., Rinehart, J., Nason, E. (2012). Trauma and sex surveys meet minimal risk standards implications for institutional review boards. Psychological Science, 23(7), 780–787. DOI: 10.1177/0956797611435131.

Zasady Prawidłowego Prowadzenia Badań Klinicznych (Good Clinical Practice). (2016). Pobrane z: https://www.gcppl.org.pl/Portals/2/advertisings/ICH_GCP_ E6_R2_wersja_polska_FINAL.pdf.

Zimmerman, C, Watts, C. (2003). Ethical and Safety Recommendations for Interviewing Trafficked Women. Genewa: World Health Organisation. Pobrane z: http://www. who.int/gender/documents/en/final%20recommendations%2023%20oct.pdf.


Refbacks

  • There are currently no refbacks.