Formy pomocy niewidzialnym dzieciom, czyli tym, które doświadczyły odwrócenia ról w rodzinie

Katarzyna Schier

Abstrakt


Artykuł ma charakter teoretyczny, chociaż odwołuje się także do wyników badań empirycznych i przykładów klinicznych. Przedstawiono w nim problematykę odwrócenia ról w rodzinie (parentyfikacji), klasyfikując ją jako zaniedbanie i ukrytą formę krzywdzenia dzieci. Dziecko, aby zagwarantować sobie opiekę rodzica, musi zrezygnować z realizacji własnych potrzeb i podjąć opiekę nad rodzicem lub rodzicami. Te zadania przerastają jego możliwości radzenia sobie. Dziecko staje się dzielne, dorosłe, nad wyraz dojrzałe Charakter tego zjawiska może być instrumentalny (działaniowy) lub emocjonalny. Problem parentyfikacji poddano analizie z trzech perspektyw: intrapsychicznej, interpersonalnej i kulturowej. Odwołując się do wyników własnych badań, opisano konsekwencje parentyfikacji w dzieciństwie dla funkcjonowania w dorosłości, przede wszystkim w aspekcie relacji psychika–ciało. Wymieniono także grupy ryzyka. W kontekście koncepcji transgeneracyjnego przekazu traumy poszukiwano odpowiedzi na pytanie, jacy rodzice oczekują opieki od własnych dzieci. Zaproponowano formy diagnozy parentifikacji w odniesieniu do dzieci i młodzieży, wykorzystując przykład kliniczny – analizę narracji. Artykuł kończą rozważania na temat form pomocy sparentyfikowanym dzieciom i ich rodzinom, także w kontekście szerszych oddziaływań społecznych oraz sposobów prewencji.


Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders, fifth edition. Arlington, VA: American Psychiatric Publishing.

Bowlby, J. (1988/2005). A Secure Base. Clinical Applications of Attachment Theory. Londyn – Nowy Jork, NY: Routledge Classics.

Gibson, L. C. (2018). Dorosłe dzieci niedojrzałych emocjonalnie rodziców. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Hardt, J., Kreutzberger, C., Schier, K., Laubach, W. (2018). Kindheitsbelastungen und Symptome der Sozialen Phobie und Agoraphobie im Erwachsenalter. Zeitschrift für Psychosomatische Medizin und Psychotherapie, 64, 2, 144–157.

Jodlińska, A. (2018). Obraz siebie i obraz bliskich osób u młodzieży. Niepublikowana praca empiryczna napisana pod kierunkiem Katarzyny Schier. Warszawa: Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego.

Joyce, A. (2005). The parent–infant relationship and infant mental health. W: T. Baradon, C. Broughton, I. Gibbs, J. James, A. Joyce, J. Woodhead (red.), The Practice of Psychoanalytic Parent – Infant Psychotherapy (s. 5–24). Londyn – Nowy Jork, NY: Routledge.

Van der Kolk, B. (2018). Strach ucieleśniony. Mózg, umysł i ciało w terapii traumy. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.

Lis-Turlejska, M., Łuszczyńska, A., Plichta, A., Benight, Ch. (2008). Jewish and nonJewish World War II child and adolescent survivors at 60 years after war: Effects of parental loss and age at exposure on well-being. American Journal of Orthopsychiatry, 78(3), 369–77.

Music, G. (2018). Neglect and its neglect. Developmental science, psychoanalytic thinking, and countertransference vitality. W: Ch. Bonovitz, A. Harlem (red.), Developmental Perspectives in Child Psychoanalysis and Psychotherapy (s. 73–95). Londyn – Nowy Jork, NY: Routledge, Taylor and Francis Group.

Pannebaker, J. W., Smyth, J. M. (2018). Terapia przez pisanie. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Pawlak, A. (2018). Na koncie dla Dawidka są 2 mln zł. Potrzeba 5 mln na uratowanie życia chłopca. Pobrano z: http://opole.wyborcza.pl/opole/7,35086,23699041,na- -koncie-dla-dawidka-sa-2-mln-zl-potrzeba-5-mln-na-uratowanie.html.

Pięta, M. (2017). Obraz rodziców a funkcjonowanie somatyczne i psychiczne dziewcząt w wieku licealnym. Niepublikowana praca roczna napisana pod kierunkiem Katarzyny Schier. Warszawa: Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego.

Schier, K. (2000). Terapia psychoanalityczna dzieci i młodzieży: przeniesienie. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.

Schier, K. (2005). Bez tchu i bez słowa. Więź psychiczna iregulacja emocji u osób chorych na astmę oskrzelową. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Schier, K. (2009). Piękne brzydactwo. Psychologiczna problematyka obrazu ciała i jego zaburzeń. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Schier, K. (2010). „Gdy dziecko staje się rodzicem” – odwrócona troska czyli zjawisko parentyfikacji w rodzinie. W: B. Tryjarska (red.), Bliskość w rodzinie. Więzi w dzieciństwie a zaburzenia w dorosłości (s. 63–80). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Schier, K. (2014). Osobowość dzieci i osobowość ich rodziców – perspektywa psychodynamiczna. W: M. Święcicka (red.), Drogi rozwoju osobowości dzieci i młodzieży (s. 97–111). Warszawa: Wydawnictwo Paradygmat.

Schier, K. (2018a). Dorosłe dzieci. Psychologiczna problematyka odwrócenia ról w rodzinie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Schier, K. (2018b). Dziedziczone rany czy dziedziczone blizny? Transgeneracyjny przekaz traumy. W: M. Święcicka (red.), W relacji. Studia z psychologii klinicznej dziecka 30 lat później (s. 131–151). Warszawa: Wydawnictwo Paradygmat.

Schier, K. (2018c). Niewidzialne, obce, złe – namysł nad relacją psychika–ciało w procesie psychoanalitycznym. Wystąpienie w ramach XVI Konferencji Polskiego Towarzystwa Psychoterapii Psychoanalitycznej pt. Ciało w psychoterapii: perspektywa psychoanalityczna, Sopot: 20.10.2018.

Schier, K. (w druku). Terapia dzieci i młodzieży – podejście psychoanalityczne. W: I. Grzegorzewska, L. Cierpiałkowska, A. Borkowska (red.), Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży. Od teorii do praktyki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Schier, K., Egle, U. T., Nickel, M., Kappis, B., Herke, M., Hardt, J. (2011). Parentifizierung in der Kindheit und psychische Störungen im Erwachsenenalter. Psychotherapie Psychosomatik Medizinische Psychologie, 61(8), 364–371.

Schier, K., Herke, M., Nickel, R., Egle, U. T., Hardt, J. (2015). Long-term sequelae of emotional parentification: A cross-validation study using sequences of regressions. Journal of Child and Family Studies, 24(5), 1307–1321.

Schier, K., Wąs, M. (2011). Diagnoza funkcjonowania psychicznego dzieci przy użyciu metod projekcyjnych. W: M. Święcicka (red.), Metody diagnozy w psychologii klinicznej dziecka i rodziny (s. 79–96). Warszawa: Wydawnictwo Paradygmat.

VanTieghem, M. R., Tottenham, N. (2016). Neurobiological Programming of Early Life Stress: Functional Development of Amygdala-Prefrontal Circuitry and Vulnerability for Stress-Related Psychopathology. Current Topics of Behavioral Neurosciences, 38, 117–136. DOI: 10.1007/7854_2016_4.

Winnicott, D. W. (1986/2010). Dom jest punktem wyjścia. Eseje psychoanalityczne. Gdańsk: Wydawnictwo Imago


Refbacks

  • There are currently no refbacks.