Ochrona zdrowia psychicznego niemowląt i małych dziećmi: model interwencji i współpracy służb społecznych

Abstrakt

Dzieci w wieku poniżej 3 lat stanowią istotną i powiększającą się część wszystkich dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej. U bardzo małych dzieci, które trafiają do systemu opieki nad dzieckiem, dochodzi do zaburzenia lub zerwania ważnych więzi, niezbędnych w tej decydującej, formatywnej fazie rozwoju mózgu. W połączeniu z innymi traumatycznymi zdarzeniami naraża to dzieci na ogromne ryzyko wystąpienia długotrwałych – utrzymujących się przez całe życie – negatywnych skutków. Tym niepokojącym konsekwencjom można jednak przeciwdziałać. Niemowlęta, które rozdzielono z rodziną biologiczną, wymagają intensywnych, relacyjnych interwencji wspierających rozwój bezpiecznego przywiązania do głównego opiekuna i zapewniających holistyczną odpowiedź na potrzeby rozwojowe dziecka. Osoby podejmujące decyzje w systemie wsparcia i opieki nad dzieckiem powinny dysponować wiedzą o rozwoju mózgu u niemowląt oraz małych dzieci, a także znać indywidualne potrzeby i sytuację każdego dziecka. W niniejszym artykule opisano model obejmujący te elementy, opracowany i przetestowany w nowojorskiej dzielnicy Bronx – jednym z najuboższych okręgów miejskich w USA, odznaczającym się wysokim wskaźnikiem umieszczeń dzieci w pieczy zastępczej. W projekcie jako główne narzędzie interwencji wykorzystano opartą na dowodach empirycznych metodę psychoterapii relacji dziecko–rodzic (child–parent psychotherapy, CPP). Położono w nim również nacisk na współpracę i wymianę informacji – inicjowane oraz koordynowane przez klinicystę CPP – z sędziami, pracownikami systemu opieki nad dzieckiem, prawnikami oraz przedstawicielami innych służb świadczących usługi socjalne i usługi w zakresie ochrony zdrowia psychicznego. Takie podejście pomaga w opracowywaniu indywidualnych planów działania, uwzględniających poziom rozwoju dziecka i doniosłą rolę relacji, oraz sprzyja podejmowaniu decyzji zapewniających stałość środowiska opiekuńczego. Przedstawiony model oceniono przy użyciu narzędzi (miar) psychospołecznych zastosowanych przed rozpoczęciem interwencji i po jej zakończeniu, a także innych danych dotyczących efektów programu. Otrzymane wyniki wskazują na poprawę interakcji wychowawczych, korzystne efekty działania systemu opieki nad dzieckiem (wyższe wskaźniki powrotów dzieci do rodziców biologicznych, spadek liczby ponownych umieszczeń w pieczy zastępczej) oraz poprawę bezpieczeństwa i wzrost dobrostanu dzieci. Rezultaty przedstawionego badania wskazują również na potrzebę dostosowania praktyk w dziedzinie wsparcia i opieki społecznej nad dziećmi do aktualnej wiedzy naukowej dotyczącej rozwoju mózgu w pierwszych latach życia, a także przyjęcia szczególnego podejścia uwzględniającego wyjątkowe potrzeby niemowląt.