Wybrane problemy zgłaszalności przestępstw z art. 200 § 1 kk i ich praktyczne znaczenie dla kryminalizacji współżycia seksualnego nastolatków

Abstrakt

Przestępstwo stypizowane w art. 200 § 1 Kodeksu karnego (kk) jest skrótowo określane mianem przestępstwa pedofilii. Tymczasem coraz powszechniej przyjmuje się, że czyny podlegające kwalifikacji prawnej ze wspomnianego przepisu w większości nie mają nic wspólnego z pedofilią w rozumieniu medycznych klasyfikacji diagnostycznych. Wprost przeciwnie – znaczny odsetek tych przestępstw to czyny polegające na współżyciu dwojga nastolatków, z których jedno ma mniej niż 15 lat, a drugie ukończony 17 r.ż. W tym kontekście dyskusyjne i problematyczne staje się określenie dobra prawnego chronionego przez przepis art. 200 § 1 kk, szczególnie w kontekście dostępnych danych o obniżającym się w Polsce wieku inicjacji seksualnej. Dodatkowo przeprowadzone przez autora badania empiryczne (analiza akt spraw sądowych) wskazują na pewien istotny aspekt praktyczny omawianego zagadnienia, a to w kwestii zgłaszalności tych czynów, w przypadku gdy uczestnikami aktywności seksualnej, realizującej znamiona omawianego przestępstwa jest dwoje nastolatków będących parą lub bliskimi znajomymi. Wyniki badań pozwalają twierdzić, że w takich przypadkach istotnie częściej niż gdy sprawcą przestępstwa jest członek rodziny lub osoba zupełnie obca zgłaszającym jest nie rodzic ofiary ani sam pokrzywdzony, ale ktoś inny (np. dyrektor szkoły). Okoliczność ta sugeruje, że same „ofiary” czynów, które można scharakteryzować jako partnerskie lub towarzyskie czynności seksualne, nie postrzegają się w kategorii osób pokrzywdzonych, co zbliża tę grupę przestępstw z art. 200 § 1 kk do tzw. przestępstw bez ofiar. Z kolei niezgłoszenie przestępstwa przez osoby najbliższe pokrzywdzonego (czy to z niewiedzy, czy z chęci zatajenia tego faktu i zastosowania innych metod wychowawczych niż prawo karne) rodzi pytanie o to, czy (przy przyjęciu, że aktywność seksualna osób poniżej 15 r.ż. jest niepożądana) prawo karne jest adekwatnym środkiem oddziaływania na wskazane zjawisko.