Gdy słowa nie wystarczą… – wytyczne do opieki nad dziećmi w wieku 0–6 lat po traumie

Abstrakt

Dzieci do 6 r.ż. są szczególnie narażone na traumę w porównaniu z dziećmi starszymi. Są też podatniejsze na jej skutki. Dostępnych jest jednak stosunkowo niewiele publikacji na temat opieki, jakiej potrzebują. Celem artykułu jest znalezienie i uporządkowanie wytycznych dotyczących opieki nad dziećmi po traumie w wieku 0–6 lat na podstawie analizy dostępnego piśmiennictwa. Problem główny podjętych poszukiwań można wyrazić w pytaniu: „Jak należy opiekować się dzieckiem po traumie do 6 r.ż.?”, a problemy szczegółowe – w pytaniach: „Po czym poznać, że dziecko doświadczyło traumy – jakie objawy prezentuje?”, „Czego potrzebuje dziecko po traumie?”, „W jakich obszarach i w jaki sposób można zapewnić dziecku po traumie opiekę dostosowaną do jego potrzeb?”. Uzyskane wyniki wskazują, że opieka nad dzieckiem w wieku do 6 lat po traumie wymaga z jednej strony podejścia uniwersalnego, tzn. opartego na dbałości o bezpieczeństwo i zdrowie dziecka, na budowaniu dobrej relacji z nim i na wspieraniu go w rozwoju, a z drugiej strony stawia przed opiekunem swoiste wyzwania, które wynikają z podejścia określanego jako „opieka świadoma traumy”. Prezentowane w tym artykule wytyczne odniesiono do czterech obszarów: (a) identyfikowania tzw. wyzwalaczy traumy i obserwacji reakcji dziecka na stres pourazowy, (b) organizowania środowiska i aktywności sprzyjających relacjom i łagodzących stres, (c) samoregulacji i samoopieki opiekuna, (d) budowania sojuszu między opiekunami a rodzicami / członkami rodziny. Przedstawione wytyczne mogą być realizowane przez rodzica/opiekuna dziecka, niebędącego terapeutą, czyli nie dotyczą pracy stricte terapeutycznej – można je upowszechniać w ramach strategii „opieki świadomej traumy” skierowanych na wspieranie i edukację rodziców, a także opiekunów w instytucjach (żłobki, przedszkola, piecza zastępcza).