Zmaskulinizowany język w materiałach edukacyjnych polem do analizy ukrytej przemocy słownej względem dzieci

Abstrakt

W artykule postawiono tezę, że zmaskulinizowany język pełni funkcję ukrytej przemocy słownej. Jego długofalowe konsekwencje dla dzieci są głęboko zakorzenione w tożsamościach i przyszłych rolach społecznych. Nierówności reprodukowane przez język wpływają na samoocenę, ambicje oraz postrzeganie świata. W ten sposób zmaskulinizowany język staje się istotnym narzędziem przemocy strukturalnej. Współczesna pedagogika oraz badania nad gender wskazują, że język nie jest neutralnym zjawiskiem, ale nośnikiem, który kształtuje postrzeganie płci i ról społecznych.

Część wstępna artykułu przedstawia koncepcję przemocy symbolicznej autorstwa Pierre’a Bourdieu oraz łączy ją z krytycznymi badaniami nad językiem i płcią (Judith Butler, Deborah Cameron). Omówiono w niej, w jaki sposób zmaskulinizowany język w podręcznikach edukacyjnych wzmacnia istniejące struktury władzy. Aby ukazać nierówność w percepcji ról społecznych prezentowanych w materiałach edukacyjnych, posłużono się badaniami z zakresu lingwistyki gender.

W kolejnej części artykułu zaprezentowano metodologię i wyniki analizy dokumentów – materiałów edukacyjnych używanych w polskich szkołach na różnych etapach nauczania. Szczegółowo omówiono w niej, w jaki sposób podręczniki z różnych przedmiotów systematycznie promują język zmaskulinizowany jako znormalizowaną formę narracji.

Trzecia część artykułu skupia się na społecznych i psychologicznych skutkach
wykorzystywanego języka. Woparciu o badania stereotype threat omówiono skutki nieodpowiedniej reprezentacji kobiet w materiałach edukacyjnych oraz braku inkluzywnego języka wpływającego negatywnie na edukację i rozwój społeczny dzieci.

W ostatniej części artykułu przedstawiono rekomendacje mające na celu poprawę jakości języka w edukacji. Zaproponowano zmiany przy wykorzystaniu języka neutralnego płciowo, promującego równość i przeciwdziałanie ukrytej przemocy symbolicznej względem dzieci w procesie edukacyjnym.