Profilaktyka krzywdzenia i zaniedbywania dzieci poprzez edukację rodzicielską: wyniki i możliwości

Abstrakt

W toku przeprowadzonych badań udało się wyodrębnić cztery często współwystępujące czynniki ryzyka dotyczące rodziców i potencjalnie prowadzące do krzywdzenia dziecka. Są to: uzależnienia od substancji odurzających, choroby psychiczne, przemoc domowa i trudne zachowania dziecka. Według Richarda Bartha nie do końca wiadomo, w jakim stopniu programy profilaktyki krzywdzenia — aby zwiększyć efektywność edukacji rodzicielskiej — powinny skupiać się bezpośrednio na wymienionych czynnikach ryzyka, a w jakim powinny się skoncentrować wyłącznie na rozwijaniu konkretnych umiejętności wychowawczych.
W początkowej części tekstu autor wyjaśnia, w jaki sposób każdy z czterech wymienionych problemów rodzicielskich może wpływać na krzywdzenie dziecka. Następnie omawia liczne przykłady interwencji edukacyjnych skierowanych do rodziców i mających na celu przeciwdziałanie krzywdzeniu. Autor zwra¬ca uwagę, że wiele z tych interwencji nie zostało poddanych gruntownej ocenie. Te, które taką ewaluację przeszły, okazały się mieć niewielki wpływ na krzywdzenie dzieci czy sprzyjające mu czynniki ryzyka.
Choć zdaniem wielu edukacja rodzicielska nie przyniesie zamierzonego rezultatu, o ile równocześnie nie zostaną rozwiązane szersze problemy rodziny, istnieją doniesienia sugerujące, że wspieranie ro¬dziców w lepszym sprawowaniu opieki nad dzieckiem może mieć korzystny wpływ na ich potrzeby psychiczne czy zwiększanie ich szans na zerwanie z nałogiem. Zdaniem autora konieczne jest większe wsparcie publiczne dla projektów badawczych porównujących skuteczność programów skupiających się na umiejętnościach wychowawczych i tych stawiających sobie za cel walkę ze współistniejącymi czynnikami ryzyka.
Autor podkreśla, że jesteśmy obecnie świadkami transformacji, jakiej podlegają służby zajmujące się opieką nad dzieckiem oraz metody szkolenia rodziców oparte na dowodach. Metody oparte na wiedzy — po etapie rozwojowym, ograniczonym do lokalnych, skrupulatnie kontrolowanych badań — wkra¬czają teraz w fazę wdrożenia na poziomie krajowym, przy większym zaangażowaniu systemu opieki społecznej. Kolejnym krokiem są badania efektywności.
Odnosząc się do znaczenia i skuteczności wieloaspektowych kampanii w kontekście systemowych roz¬wiązań dotyczących zdrowia publicznego, autor omawia wielopłaszczyznową kampanię skierowaną do rodziców i — według kilku szeroko zakrojonych badań — dającą obiecujące wyniki. Celem kam¬panii Triple P — Positive Parenting Program (Trzy P — Program Pozytywnego Rodzicielstwa) jest wspieranie rodziców w zmaganiach z różnorodnymi problemami zdrowotnymi dziecka i trudnościami wychowawczymi. Kampania uwzględnia pięć poziomów interwencji, każdy z poziomów wykorzystuje inny sposób docierania do odbiorcy i inną intensywność pomocy. Autor sugeruje, że oparte na dowo¬dach naukowych podejście wykorzystane w ramach programu Trzy P mogłoby stanowić ogólne ramy odniesienia pozwalające ukierunkować przyszły rozwój programów dla rodziców.
W toku przeprowadzonych badań udało się wyodrębnić cztery często współwystępujące czynniki ryzyka dotyczące rodziców i potencjalnie prowadzące do krzywdzenia dziecka. Są to: uzależnienia od substancji odurzających, choroby psychiczne, przemoc domowa i trudne zachowania dziecka. Według Richarda Bartha nie do końca wiadomo, w jakim stopniu programy profilaktyki krzywdzenia — aby zwiększyć efektywność edukacji rodzicielskiej — powinny skupiać się bezpośrednio na wymienionych czynnikach ryzyka, a w jakim powinny się skoncentrować wyłącznie na rozwijaniu konkretnych umiejętności wychowawczych.
W początkowej części tekstu autor wyjaśnia, w jaki sposób każdy z czterech wymienionych problemów rodzicielskich może wpływać na krzywdzenie dziecka. Następnie omawia liczne przykłady interwencji edukacyjnych skierowanych do rodziców i mających na celu przeciwdziałanie krzywdzeniu. Autor zwraca uwagę, że wiele z tych interwencji nie zostało poddanych gruntownej ocenie. Te, które taką ewaluację przeszły, okazały się mieć niewielki wpływ na krzywdzenie dzieci czy sprzyjające mu czynniki ryzyka.
Choć zdaniem wielu edukacja rodzicielska nie przyniesie zamierzonego rezultatu, o ile równocześnie nie zostaną rozwiązane szersze problemy rodziny, istnieją doniesienia sugerujące, że wspieranie rodziców w lepszym sprawowaniu opieki nad dzieckiem może mieć korzystny wpływ na ich potrzeby psychiczne czy zwiększanie ich szans na zerwanie z nałogiem. Zdaniem autora konieczne jest większe wsparcie publiczne dla projektów badawczych porównujących skuteczność programów skupiających się na umiejętnościach wychowawczych i tych stawiających sobie za cel walkę ze współistniejącymi czynnikami ryzyka.
Autor podkreśla, że jesteśmy obecnie świadkami transformacji, jakiej podlegają służby zajmujące się opieką nad dzieckiem oraz metody szkolenia rodziców oparte na dowodach. Metody oparte na wiedzy — po etapie rozwojowym, ograniczonym do lokalnych, skrupulatnie kontrolowanych badań — wkraczają teraz w fazę wdrożenia na poziomie krajowym, przy większym zaangażowaniu systemu opieki społecznej. Kolejnym krokiem są badania efektywności.
Odnosząc się do znaczenia i skuteczności wieloaspektowych kampanii w kontekście systemowych rozwiązań dotyczących zdrowia publicznego, autor omawia wielopłaszczyznową kampanię skierowaną do rodziców i — według kilku szeroko zakrojonych badań — dającą obiecujące wyniki. Celem kampanii Triple P — Positive Parenting Program (Trzy P — Program Pozytywnego Rodzicielstwa) jest wspieranie rodziców w zmaganiach z różnorodnymi problemami zdrowotnymi dziecka i trudnościami wychowawczymi. Kampania uwzględnia pięć poziomów interwencji, każdy z poziomów wykorzystuje inny sposób docierania do odbiorcy i inną intensywność pomocy. Autor sugeruje, że oparte na dowodach naukowych podejście wykorzystane w ramach programu Trzy P mogłoby stanowić ogólne ramy odniesienia pozwalające ukierunkować przyszły rozwój programów dla rodziców.