Trajektorie matczynej agresji werbalnej wobec dzieci w wieku gimnazjalnym – związki z negatywnym obrazem własnej osoby i trudnościami społecznymi

Abstrakt

Głównym celem przedstawionego badania była analiza związku między trajektoriami matczynej agresji werbalnej (AW), doświadczanej przez niezamożnych uczniów gimnazjów publicznych w okresie trzech lat, a problemami, które okazały się związane z AW we wcześniejszych badaniach, takimi jak negatywny obraz własnej osoby czy trudności społeczne.
Przeprowadzono badanie podłużne na próbie złożonej z 421 adolescentów (51,8% próby stanowili chłopcy) uczęszczających do dwóch szkół gimnazjalnych. Dane gromadzono w okresie 3 lat metodą ankiety wieloźródłowej (multiple-informant survey). Zastosowano procedurę analizy skupień metodą k-średnich, aby wyodrębnić trajektorie AW; posłużono się przy tym ocenami dokonanymi przez młodych ludzi na skali taktyk stosowanych w wypadku konfliktu (wersja: rodzic–dziecko) — Conflict Tactics Scale: Parent-Child (Straus, Hamby, Finkelhor, Moore, Runyan 1998). Zmiennymi zależnymi były: depresja, samoocena, zachowania przestępcze i przemoc rówieśnicza (zmienne oceniane metodą samoopisową), a także poziom agresji oraz wrażliwość/izolacja społeczna (w ocenie rówieśników).
Na podstawie trajektorii AW wyodrębniono cztery grupy młodych ludzi: AW stabilna niska (SN), AW rosnąca (R), AW malejąca (M) oraz AW stabilna wysoka (SW). Średnia roczna częstość występowania aktów AW w okresie trzech lat wynosiła w tych grupach odpowiednio 1,31, 9,18, 10,24 oraz 31,14. Wielowymiarowa analiza wariancji MANOVA, przeprowadzona odrębnie wśród dziewcząt i chłopców, ujawniła ogromne różnice między grupą doświadczającą stabilnego wysokiego poziomu agresji werbalnej (SW) a grupą deklarującą stabilny niski poziom AW (SN). Chłopcy z grupy SW zgłaszali istotnie więcej objawów depresji, zachowań przestępczych oraz aktów przemocy rówieśniczej (jawnej i relacyjnej), a ponadto rzadziej niż chłopcy z grupy SN mieli opinię wrażliwych i osamotnionych (izolowanych społecznie). Dziewczęta z grupy SW zgłaszały istotnie więcej objawów depresji, zachowań przestępczych, jawnej i relacyjnej przemocy rówieśniczej niż dziewczęta z grupy SN; ponadto miały niższą samoocenę, a rówieśnicy oceniali ich zachowania jako bardziej agresywne/destrukcyjne i uważali je za bardziej skłonne do agresji relacyjnej. Dziewczęta z grupy SW częściej niż pozostałe badane zgłaszały poziom objawów depresyjnych i zachowań przestępczych przewyższający średnią o więcej niż jedno odchylenie standardowe, podczas gdy chłopcy z grupy SW częściej niż pozostali młodzi ludzie zgłaszali poziom zachowań przestępczych wyższy od średniej o ponad jedno odchylenie standardowe. Grupy R („Rosnąca AW”) i M („Malejąca AW”) również funkcjonowały gorzej niż grupa SN („Stabilna niska AW”) na większości badanych wymiarów. Analiza krzywych wzrostu wykazała związek równoczesny między AW a poziomem zachowań przestępczych, co sugeruje, że te dwa czynniki są ze sobą ściśle powiązane.
Można więc sformułować następujące wnioski wynikające z badania: każdy poziom AW wyższy niż
1–2 zdarzenia rocznie (taką liczbę aktów AW zgłaszali uczniowie z grupy SN) wiąże się z pogorszeniem funkcjonowania dorastających młodych ludzi.
Przeprowadzono badanie podłużne na próbie złożonej z 421 adolescentów (51,8% próby stanowili chłopcy) uczęszczających do dwóch szkół gimnazjalnych. Dane gromadzono w okresie 3 lat metodą ankiety wieloźródłowej (multiple-informant survey). Zastosowano procedurę analizy skupień metodą k-średnich, aby wyodrębnić trajektorie AW; posłużono się przy tym ocenami dokonanymi przez młodych ludzi na skali taktyk stosowanych w wypadku konfliktu (wersja: rodzic–dziecko) — Conflict Tactics Scale: Parent-Child (Straus, Hamby, Finkelhor, Moore, Runyan 1998). Zmiennymi zależnymi były: depresja, samoocena, zachowania przestępcze i przemoc rówieśnicza (zmienne oceniane metodą samoopisową), a także poziom agresji oraz wrażliwość/izolacja społeczna (w ocenie rówieśników).
Na podstawie trajektorii AW wyodrębniono cztery grupy młodych ludzi: AW stabilna niska (SN), AW rosnąca (R), AW malejąca (M) oraz AW stabilna wysoka (SW). Średnia roczna częstość występowania aktów AW w okresie trzech lat wynosiła w tych grupach odpowiednio 1,31, 9,18, 10,24 oraz 31,14. Wielowymiarowa analiza wariancji MANOVA, przeprowadzona odrębnie wśród dziewcząt i chłopców, ujawniła ogromne różnice między grupą doświadczającą stabilnego wysokiego poziomu agresji werbalnej (SW) a grupą deklarującą stabilny niski poziom AW (SN). Chłopcy z grupy SW zgłaszali istotnie więcej objawów depresji, zachowań przestępczych oraz aktów przemocy rówieśniczej (jawnej i relacyjnej), a ponadto rzadziej niż chłopcy z grupy SN mieli opinię wrażliwych i osamotnionych (izolowanych społecznie). Dziewczęta z grupy SW zgłaszały istotnie więcej objawów depresji, zachowań przestępczych, jawnej i relacyjnej przemocy rówieśniczej niż dziewczęta z grupy SN; ponadto miały niższą samoocenę, a rówieśnicy oceniali ich zachowania jako bardziej agresywne/destrukcyjne i uważali je za bardziej skłonne do agresji relacyjnej. Dziewczęta z grupy SW częściej niż pozostałe badane zgłaszały poziom objawów depresyjnych i zachowań przestępczych przewyższający średnią o więcej niż jedno odchylenie standardowe, podczas gdy chłopcy z grupy SW częściej niż pozostali młodzi ludzie zgłaszali poziom zachowań przestępczych wyższy od średniej o ponad jedno odchylenie standardowe. Grupy R („Rosnąca AW”) i M („Malejąca AW”) również funkcjonowały gorzej niż grupa SN („Stabilna niska AW”) na większości badanych wymiarów. Analiza krzywych wzrostu wykazała związek równoczesny między AW a poziomem zachowań przestępczych, co sugeruje, że te dwa czynniki są ze sobą ściśle powiązane.
Można więc sformułować następujące wnioski wynikające z badania: każdy poziom AW wyższy niż 1–2 zdarzenia rocznie (taką liczbę aktów AW zgłaszali uczniowie z grupy SN) wiąże się z pogorszeniem funkcjonowania dorastających młodych ludzi.