Czynniki i procesy resilience wśród dzieci krzywdzonych

Abstrakt

Celem artykułu jest przedstawienie kluczowych pojęć związanych z koncepcją resilience oraz wybranych wyników badań nad procesami i czynnikami resilience w wśród dzieci, które doświadczyły w swoim życiu poważnych przeciwności losu. Badania nad fenomenem resilience wniosły cenny wkład w wiedzę na temat mechanizmów i procesów adaptacyjnych człowieka oraz przyczyniły się do rozwoju strategii wspierających prawidłowy rozwój psychospołecznych dzieci z grup podwyższonego ryzyka.
Koncepcja resilience koncentruje się głównie na wyjaśnianiu procesów równoważenia lub redukowania wpływu niekorzystnych zjawisk na rozwój dzieci i młodzieży. Najważniejszym przedmiotem zainteresowania badaczy z kręgu resilience są czynniki i mechanizmy chroniące, sprzyjające ich pozytywnej adaptacji.
W artykule prezentowane są różne terminy związane z czynnikami ryzyka, opisywaniem sytuacji zagrożeń dla prawidłowego rozwoju i przeciwności losu. W następnej kolejności omówione zostały czynniki chroniące i kryteria pozytywnej adaptacji dzieci i młodzieży. Prezentacja kluczowych pojęć koncepcji kończy się omówieniem procesów resilience ujmowanych w kategoriach interakcji między ochroną i ryzykiem.
Badania i działania inspirowane przez koncepcję resilience stały się podstawą do skuteczniejszej pracy z dziećmi z grup zwiększonego ryzyka. W tym kontekście, na przykładzie trzech grup dzieci krzywdzonych, przedstawiono wyniki badań nad czynnikami i mechanizmami, które mogą uruchamiać procesy resilience. Skoncentrowano się na dzieciach–ofiarach przemocy, dzieciach wychowujących się w rodzinach z problemem alkoholowym i dzieciach uczestniczących w konfliktach zbrojnych.
Artykuł kończy się prezentacją strategii wspierających procesy resilience, które mogą stanowić cenną teoretyczną wskazówkę do pracy z dziećmi z grup podwyższonego ryzyka.