Zaniedbania emocjonalne dziecka w wieku przedszkolnym – przegląd teoretyczny

Angelika Kleszczewska-Albinska

Abstrakt


W artykule podjęto problematykę zaniedbania emocjonalnego i jego daleko idących skutków w grupie dzieci w wieku przedszkolnym (3–6 r.ż.). Zaprezentowano przegląd piśmiennictwa uwzględniającego podstawową terminologię i wskazującego na bazowe problemy w funkcjonowaniu dzieci dotkniętych zaniedbaniem emocjonalnym. Opisano główne aspekty radzenia sobie z emocjami i interakcjami społecznymi przez dzieci zaniedbane. Wskazano także najistotniejsze problemy związane z zaburzeniami w obszarze funkcjonowania fizycznego, społecznego, emocjonalnego i poznawczego. W ostatniej części tekstu wspomniano o roli przedszkola jako placówki umożliwiającej zwiększenie szans rozwojowych dzieci dotkniętych zaniedbaniem.


Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Bailey, K. A., Baker, A. L., McElduff, P., Kavanagh, D. J. (2016). The influence of parental emotional neglect on assault victims seeking treatment for depressed mood and alcohol misuse: A pilot study. Journal of Clinical Medicine, 5(10), 88. DOI: 10.3390/jcm510008.

Bee, H. (2004). Psychologia rozwoju człowieka. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka. Belsky, J. (1984). The determinants of parenting: A process model. Child Development, 55, 83–96.

Boudewyn, A. C., Liem, J. H. (1995). Childhood sexual abuse as a precursor to depression and self-destructive behavior in adulthood. Journal of Traumatic Stress, 8(3), 445–459.

Brągiel, J. (1998). Zaniedbanie dziecka wrodzinie. Roczniki SocjologiiRodziny,10, 277–288.

Briere, J. (2002). Treating adult survivors of severe childhood abuse and neglect: Further development of an integrative model. W: J. E. B. Myers, L. Berliner, J. Briere, C. T. Hendrix, C. Jenny (red.), The Apsac Handbook on Childhood Maltreatment. Newbury Park, CA: Sage Publications.

Bronfenbrenner, U. (1976). Ekologia rozwoju człowieka. Historia i perspektywy. Psychologia Wychowawcza, 5, 537–549.

Bronfenbrenner, U. (1981). The ecology of human development. Experiments by nature and design. Cambridge, MA: Harvard University Press.

Bronfenbrenner, U. (1994). Ecological models of human development. Oxford: Elsevier.

Brzezińska, A. (2010). Społeczna psychologia rozwoju. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.

Brzezińska, A., Burtowy M. (1985). Psychopedagogiczne problemy edukacji przedszkolnej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.

Calan, R., Franchi, C. (1987). Child abuse and its consequences: Observational approaches. Cambridge: Cambridge University Press.

Center on the Developing Child at Harvard University. (2012). The science of neglect: The persistent absence of responsive care disrupts the developing brain: Working paper, 12. Pobrane z: www.developingchild.harvard.edu.

Christ, S. L., Kwak, Y. Y., Lu, T. (2017). Adolescents’ experience of parental psychological caregiving and neglect: Construct development. American Journal of Orthopsychiatry, 87(3), 326–336.

Cudak, S. (2013). Zagrożenia rozwoju dzieci z rodzin dysfunkcyjnych. Pedagogika Rodziny, 3(4), 37–44.

Cummings, E. M., Iannotti, R. J., Zahn-Waxler, C. (1985). Influence of conflict between adults on the emotions and aggression of young children. Developmental Psychology, 21(3), 495–507.

De Bellis, M. D. (2005). The psychobiology of neglect. Child Maltreatment, 10, 150–172.

Dong, M., Anda, R. F., Felitti, V. J., Dube, S. R., Williamson, D. F., Thompson, T. J., Loo, C. M., Giles, W. H. (2004). The interrelatedness of multiple forms of childhood abuse, neglect and childhood dysfunction. ChildAbuse & Neglect, 28, 771–784.

Erikson, E. H. (1997a). Dzieciństwo i społeczeństwo. Poznań: Rebis.

Erikson, E. H. (1997b). Dopełniony cykl życia. Poznań: Rebis.

Erikson, E. H. (2004). Tożsamość a cykl życia. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.

Fundacja Dzieci Niczyje (2013). Przemoc wobec dzieci w Polsce. Diagnoza i rekomendacje. Warszawa: Fundacja Dzieci Niczyje.

Franczyk, A. (2015). Poczucie sieroctwa duchowego jako efekt zaniedbania. W: K. Szmyd, Z. Frączek (red.), Kultura-Przemiany-Edukacja, t. III. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.

Gajowy, M., Simon, W. (2002). Przemoc, zaniedbanie w dzieciństwie oraz straty ciąży ich wzajemne powiązania oraz psychologiczne konsekwencje tych powiązań. Psychiatria Polska, 6(36), 911–927.

George, C., Main, M. (1979). Social interactions of young abused children: approach, avoidance, and aggression. Child Development, 50(2), 306–318.

Glaser, D. (2002). Emotional abuse and neglect (psychological maltreatment): a conceptual framework. Child Abuse & Neglect, 6–7, 697–714.

Glaser, D. (2011). How to deal with emotional abuse and neglect: further development of a conceptual framework (FRAMEA). ChildAbuse & Neglect, 35(10), 866–875.

Glaser, D. (2014). The effects of child maltreatment on the developing brain. Journal of Legal Medicine, 82(3), 97–111.

Grassi-Oliveira, R., Milnitsky Stein, L. (2008). Childhood maltreatment associated with PTSD and emotional distress in low-income adults: The burden of neglect. Child Abuse & Neglect, 32, 1089–1094.

Gutierres, S. E., Todd, M. (1997). The impact of childhood abuse on treatment outcomes of substance users. Professional Psychology: Research and Practice, 28, 348–354.

Haskett, M. E., Kistner, J. A. (1991). Social interactions and peer perceptions of young physically abused children. Child Development, 62(5), 979–990.

Iwaniec, D. (1995). The emotionally abused and neglected child. Nowy Jork, NY: John Wiley & Sons.

Iwaniec, D. (2002). Pomoc dzieciom krzywdzonym emocjonalnie i zaniedbywanym oraz krzywdzącym opiekunom. Chowanna, 1, 83–100.

Iwaniec, D. (2012). Emocjonalne krzywdzenie dzieci. Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka, 11(2), 29–47.

Iwaniec, D., Larkin, E., McSherry, D. (2007). Emotionally harmful parenting. Child Care in Practice, 13, 203–220.

Jabłoński, S. (2005). Osoby znaczące w rozwoju człowieka. Nauczyciel. Remedium, 9(151), 6–7.

Jabłoński, S. (2007). Mechanizmy zmian rozwojowych na początku wieku przedszkolnego a proces edukacji dzieci. Edukacja, 1(97), 102–119.

Jaffe, P. G., Wolfe, D. A., Wilson, S. K. (1990). Developmental clinical psychology and psychiatry, Vol. 21. Children of battered women. Thousand Oaks, CA: Sage Publications, Inc.

Jagodzińska, M. (2003). Rozwój pamięci w dzieciństwie. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Jarosz, E., Nowak, A. (2012). Dzieci ofiary przemocy w rodzinie. Raport Rzecznika Praw Dziecka. Funkcjonowanie znowelizowanej Ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Warszawa: Biuro Rzecznika Praw Dziecka.

Kalinowska, D. (2014). Stres dziecka czyli jak pomóc w trudnych sytuacjach. Warszawa: Świat Książki.

Kavanagh. C. (1982). Emotional abuse and mental injury: A critique of the concepts and a recommendation for practice. Journal of the American Academy of Child Psychiatry, 21(2), 171–177.

Kmiecik-Baran, K. (1998). Przemoc wobec dzieci – diagnoza i interwencja. W: J. Papież, A. Płukis (red.), Przemoc dzieci i młodzieży w perspektywie polskiej transformacji ustrojowej (s. 363–385). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.

Kolankiewicz, M. (2012). Zaniedbywanie dzieci. Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka, 11(2), 81–94.

van der Kolk, B. A., Perry, J. C., Herman, J. L. (1991). Childhood origins of self-destructive behavior. American Journal of Psychiatry, 148(12), 1665–1671.

Kwadrans, Ł., Rác, I. (2016). Dorastanie dziecka w rodzinie zagrożonej przemocą – refleksja na podstawie słowackich badań, publikacji, dobrych praktyk w diagnostyce i pomocy w sytuacjach kryzysowych. Probacja, 1, 121–140. Pobrane z: https://www.ms.gov.pl/pl/probacja/2016/.

Lamont, A. (2010). Effects of child abuse and neglect for children and adolescents. Australian InstituteofFamilyStudiesNCPCFact sheet. Pobrane z: https://www.theactgroup.com. au/documents/EffectsofChildAbuseandNeglectforChildrenandAdolescents.pdf.

Leontiew, A. N. (1985). Działalność a osobowość. W: J. Reykowski, O. W. Owczynnikowa, K. Obuchowski (red.), Studia z psychologii emocji,motywacji i osobowości. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolońskich.

Maciarz, A. (1991). Sieroctwo duchowe dzieci. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 6, 242–244.

Majewska-Tworek, A. (2009). Trudności komunikacyjne i behawioralne u dzieci z zaburzeniami emocjonalnej sfery osobowości. Studia Linguistica, 28, 125–134.

Marat, E., Rydz, S., Malinkiewicz-Bryndza, O. (2015). Spostrzeganie rodziny dysfunkcjonalnej przez dzieci sześcioletnie. Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka, 14(3), 38–54.

Matejczuk, J. (2014). Rozwój dziecka wiek przedszkolny. Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.

Messman-Moore, T. L., Garrigus, A. S. (2003). The association of child abuse and eatind disorder symptomatology. The importance of mulitiple forms of abuse and revictimization. Journal of Aggression, Maltreatment & Trauma, 51–72.

Miedzik, M. (2014). Diagnoza zjawiska przemocy i możliwości uzyskania pomocy w sytuacji doświadczania przemocy w percepcji dzieci i młodzieży. Raport. Warszawa: Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. Miedzik, M.,

Godlewska-Szurkowa, J. (2014). Badania porównawcze oraz diagnoza skali występowania przemocy w rodzinie wśród osób dorosłych i dzieci, z podziałem na poszczególne formy przemocywraz z opisem charakterystyki ofiar przemocy i sprawców. Raport cząstkowy.Wyniki badań PSDB dla Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Warszawa: Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej.

Morawska, A. (2005) Program „Dzieci nie są na sprzedaż” Ambasady Brytyjskiej i Fundacji Dzieci Niczyje. Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka, 4(3), 120–121.

Morawska, D. (2011). Krzywdzenie emocjonalne dziecka. Pobrane z: http:// bezpiecznaszkola.men.gov.pl/wp-content/uploads/2015/09/krzywdzenie_ emocjonalne_dziecka_11.pdf.

Müller, L. E., Bertsch, K. Bülau, K., Herpertz, S. C., Buchheimb, A. (2018). Emotional neglect in childhood shapes social dysfunctioning in adults by influencing the oxytocin and the attachment system: Results from a population- -based study. International Journal of Psychophysiology, 17. DOI:10.1016/j. ijpsycho.2018.05.011.

National Society for the Prevention of Cruelty to Children (NSPCC) (2012). Core info: Emotional neglect and emotional abuse in preschool children. Cardiff: National Society for the Prevention of Cruelty to Children 1–8.

Nolen-Hoeksema, S., Girgus, J. S., Seligman, M. E. (1986). Learned helplessness in children: a longitudinal study of depression, achievement, and explanatory style. Journal of Personality and Social Psychology, 51(2), 435–442.

Patock-Peckham, J. A., Morgan-Lopez, A. A. (2007). College drinking behaviours: Mediational links between parenting styles, parental bonds, depression and alcohol problems. Psychology of Addictive Behaviors, 21, 297–306.

Perry, B. D. (1999). Bonding and attachment in maltreated children: Consequences of emotional neglect in childhood. Pobrane z: http://aia.berkeley.edu/strengthening_connections/handouts/perry/Bonding%20and%20Attachment.pdf.

Perry, B. D. (2015). Bonding and Attachment in Maltreated Children: Consequences of Emotional Neglect in Childhood. Pobrane z: http://aia.berkeley.edu/ strengthening_connections/handouts/perry/.

Perry, B. D., Pollard, D. (1997). Altered brain development following global neglect in early childhood. Society for Neuroscience: Proceedings from Annual Meeting, New Orleans, LA, USA, 25–29 października 1997.

Pfeffer, C. R. (1985). Self-destructive behavior in children and adolescents. Psychiatric Clinics of North America, 8(2), 215–226.

Piaget, J. (2006). Studia z psychologii dziecka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Piaget, J., Inhelder, B. (1993). Psychologia dziecka. Wrocław: Wydawnictwo Siedmiogród.

Piecuch, E. (2012). Wychowanie szczęśliwego człowieka podstawowym celem rodziców. Wychowanie w rodzinie, 6, 63–81.

Pollak S. D., Tolley-Schell S. A. (2003). Selective attention to facial emotion in physically abused children. Journal of Abnormal Psychology, 112(3), 323–338.

Powell, G. F., Brasel, J. A., Blizzard, R. M. (1967). Emotional deprivation and growth retardation simulating idiopathic hypopituitarism. The New England Journal of Medicine, 276, 1271–1283.

Raws, P. (2016). Understandingadolescentneglect:Troubledteensa studyofthe linksbetween parenting and adolescent neglect. The Childrens’ Society. Pobrane z: https://www. childrenssociety.org.uk/sites/default/files/troubled-teens-full-report-final.pdf.

Rayworth, B. B., Wise, L. A., Harlow, B. L. (2004). Childhood abuse and risk of eating disorders in women. Epidemiology, 15(3), 271–278.

Reece, R. M., Hanson, R. F., Sargent, J. (2014). Treatment of child abuse: Common ground formental health, medical, and legal practitioners. Baltimore, MD: Johns Hopkins University Press.

Rome, E. S. (2004). Eating disorders: Uncovering a history of childhood abuse? Epidemiology, 15(3). 262–263.

Schaffer, H. R. (2006). Rozwój społeczny. Dzieciństwo i młodość. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Schaffer, H. R. (2009). Psychologia dziecka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Schmidt, J. D., Luiselli, J. K., Rue, H., Whalley, K. (2013). Graduated exposure and positive reinforcement to overcome setting and activity avoidance in an adolescent with autism. Behavior Modification, 37, 128–142.

Shanker, S., Barker, T. (2016). Self-reg. Jak pomóc dziecku i sobie nie dać się stresowi i żyć pełnią możliwości? Warszawa: mamania.

Skuse, D. H. (1989). ABC of child abuse. Emotional abuse and neglect. British Medical Journal, 298(6689), 1692–1694.

Smykowski, B. (2003). Gotowość do organizowania współpracy rówieśniczej. W: A. Brzezińska, M. Marchow, S. Jabłoński (red.), Ukryte możliwości. Szanse rozwoju w okresie dzieciństwa (s. 85–103). Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.

Smykowski, B. (2005). Wiek przedszkolny czyli jak rozpoznać ryzyko i jak pomagać? W: A. Brzezińska (red.), Portrety psychologiczne człowieka: dzieciństwo – dorastanie – dorosłość. Podręcznik praktycznej psychologii rozwoju. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Stoltenborg, M., Bakersman-Kranenburg, M. J., van IJzendorn, M. H. (2013). The neglect of child neglect: A metanalytic review of prevalence of neglect. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 48, 345–355.

Szuman, S. (1939). Rozwój pytań dziecka. Badania nad rozwojem umysłowym dziecka na tle jego pytań. Warszawa: Biblioteka Dzieł Pedagogicznych.

Trempała, J. (red.). (2012). Psychologia rozwoju człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Vajda, A., Láng, A. (2014). Emotional abuse, neglect in eating disorders and their relationship with emotion regulation. Procedia – Social and Bebavioral Sciences, 131, 386–390.

Vranceanu, A., Hobfoll, S. E., Johnson, R. J. (2007). Child multi-type maltreatment and associated depression and PTSD symptoms: The role of social support and stress. Child Abuse & Neglect, 31, 71–84.

Weszka, M. (1999). Poczucie sieroctwa duchowego w rodzinie. Problemy OpiekuńczoWychowawcze, 5, 7–9.

Wilson, S. R. (2011). Child physical abuse: The relevance of language and social interaction research. Research on Language and Social Interaction, 32, 173–184.

Wójcik, S. (2013). Przemoc w rodzinie, zaniedbanie, wiktymizacja pośrednia. Wyniki Ogólnopolskiej diagnozy problemu przemocy wobec dzieci. Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka, 12(3), 40–62.

Wygotski, L. S. (1971). Wybrane prace psychologiczne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Wygotski, L. S. (2002). Kryzys siódmego roku życia. W: A. Brzezińska, M. Marchow (red.), Wybrane prace psychologiczne II: dzieciństwo i dorastanie (s. 165–177). Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.

Young, R., Lennie, S., Minnis, H. (2011). Children’s perception of parental emotional neglect and control and psychopathology. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 52(8), 889–897.


Refbacks

  • There are currently no refbacks.