Przemoc rówieśnicza (bullying) wśród osób w wieku szkolnym – wiktymizacja i sprawstwo. Metaanaliza badań prospektywnych

Abstrakt

Z grupy 1408 badań wybrano 23 próby pochodzące z 22 badań podłużnych dotyczących zarówno wiktymizacji, jak i sprawstwa przemocy rówieśniczej. Wyselekcjonowano je przy użyciu określonych wcześniej kryteriów (wiek ≤ 18 lat, deklarowana wiktymizacja lub sprawstwo przemocy rówieśniczej badane po co najmniej miesiącu, ale nie więcej niż 24 miesiącach, badania niebędące ewaluacją terapii ani konkretnego programu). Następnie przeprowadzono metaanalizę z wykorzystaniem modelu efektów losowych, aby zbadać związki równoczesne (concurrent) i podłużne zależności krzyżowe (cross-lagged) między wiktymizacją a sprawstwem przemocy rówieśniczej w wybranych 23 próbach. Otrzymano dużą łączną wielkość efektu (r = 0,40, 95% przedział ufności [CI] 0,34–0,45) dla związku równoczesnego oraz od niewielkiej do umiarkowanej wielkości efektu (wiktymizacja–sprawstwo r = 0,20, 95% CI 0,17–0,24; sprawstwo–wiktymizacja r = 0,21, 95% CI 0,17–0,24) dla obu krzyżowych korelacji podłużnych. Wyniki nie zmieniły się, gdy analizy przeprowadzono osobno dla tradycyjnej przemocy rówieśniczej ani cyberprzemocy. Otrzymane rezultaty wskazują, że wiktymizacja i sprawstwo przemocy rówieśniczej są silnie skorelowane, przy czym krzyżowa korelacja podłużna przebiega dwukierunkowo, co oznacza, że sprawstwo prowadzi do późniejszej wiktymizacji równie często jak wiktymizacja do późniejszego sprawstwa. Zaproponowano różne modele teoretyczne, aby wyjaśnić, jak wiktymizacja prowadzi do sprawstwa (teorię cyklu przemocy, ogólną teorię napięcia i teorię społeczno-poznawczą) oraz w jaki sposób sprawstwo prowadzi do wiktymizacji (teorie ryzykownego stylu życia, rutynowych aktywności i doboru rówieśników).