Roczny przegląd badań: synteza parasolowa metaanaliz dotyczących uwarunkowań krzywdzenia dzieci i interwencji w tym zakresie – perspektywa na ryzyko i odporność oparta na zróżnicowanej wrażliwości

Abstrakt

Krzywdzenie dzieci w kontekście rodzinnym jest częstym i wszechobecnym zjawi­skiem w wielu współczesnych społeczeństwach. Mające miejsce na całym świe­cie przemoc wobec dzieci i ich zaniedbywanie stoją w całkowitej sprzeczności z niemal powszechnym potępieniem tego procederu, znajdującym swoje odzwier­ciedlenie w Konwencji o prawach dziecka. Chociaż zapobieganiu tym zjawiskom poświęcono wiele prac, to brakuje istotnej syntezy piśmiennictwa w tym zakresie. Koncentrując się na dwóch kluczowych elementach zapobiegania, czyli uwarunko­waniach i skuteczności interwencji (w zakresie profilaktyki), autorzy dokonali prze­glądu parasolowego metaanaliz opublikowanych między 1 stycznia 2014 r. a 17 grudnia 2018 r. Metaanalizy systematycznie gromadzono, oceniano i włączano do przeglądu, kierując się jednolitym podejściem umożliwiającym ich porównanie pod względem różnych dziedzin. Z tej analizy tysięcy badań obejmujących niemal 1,5 mln uczestników wyodrębniono następujące czynniki ryzyka: doświadczenie przez rodzica krzywdzenia w dzieciństwie (d = 0,47), niski status społeczno-ekonomiczny rodziny (d = 0,34), zależna i agresywna osobowość rodziców (d = 0,45), przemoc pomiędzy partnerami (d = 0,41) oraz wyższa wyjściowa aktywność autonomiczne­go układu nerwowego (d = 0,24). Wielkość efektu w odniesieniu do reaktywności autonomicznego układu nerwowego na stres nie była znacząca (d = 0,10). Przegląd parasolowy interwencji służących zapobieganiu krzywdzeniu dzieci lub jego ogra­niczaniu wykazał niewielką skuteczność interwencji (d = 0,23 w odniesieniu do interwencji ukierunkowanych na prawdopodobieństwo potencjalnego stosowania przemocy wobec dziecka lub na rodziny, w przypadku których respondenci sami zadeklarowali krzywdzenie, oraz d = 0,27 w odniesieniu do oficjalnie zgłoszonych przypadków krzywdzenia dzieci). Mimo że przeprowadzono liczne badania doty­czące krzywdzenia dzieci, wciąż istnieją znaczne luki w naszej wiedzy na temat jego uwarunkowań. Należy zainwestować w więcej badań dotyczących uwarun­kowań neurobiologicznych. Teoria zróżnicowanej wrażliwości może rzucić więcej światła na kwestie mające na celu przerwanie międzypokoleniowego dziedzicze­nia krzywdzenia i na niewielkie skutki interwencji (profilaktycznych). Aby zapobie­gać krzywdzeniu dzieci lub je ograniczać, można przetestować zakrojone na szeroką skalę badania i eksperymenty o charakterze społeczno-ekonomicznym polegające na transferach gotówki i wykorzystaniu bonów, mające na celu zmniejszenie pozio­mu ubóstwa, w połączeniu z interwencjami opartymi na rodzinie i skupiającymi się na interakcji. Na stałą uwagę pod względem naukowym, klinicznym oraz politycz­nym zasługują rozpowszechnienie, uwarunkowania i interwencje profilaktyczne w zakresie krzywdzenia prenatalnego.