Możliwość stosowania przymusu bezpośredniego wobec dzieci z zaburzeniami rozwojowymi ze spektrum autyzmu w placówkach oświatowych – refleksja w kierunku zmiany

Abstrakt

W połowie 2022 r. w Polsce pojawiły się informacje o planowanej nowelizacji ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. Dokument ten wprowadził do prawa polskiego zasady stosowania przymusu bezpośredniego. Zasady te obowiązują od niespełna 30 lat. W wyniku kolejnych nowelizacji wprowadzono nowe elementy. Mówimy o umożliwieniu stosowania przymusu przez ratowników medycznych, a tak­że pracowników oddziałów szpitalnych innych niż psychiatryczne. Należy zauwa­żyć, że sytuacje, w których konieczne jest zastosowanie przymusu bezpośredniego, zdarzają się również w placówkach pozamedycznych, np. w szkołach specjalnych, a także ośrodkach szkolno-wychowawczych. Na co dzień pedagodzy specjalni i tera­peuci wspierają dzieci, które czasami przejawiają zachowania agresywne lub autoa­gresywne. Zachowania te są bezpośrednio związane z zaburzeniami występującymi u dzieci. Przykładem takich sytuacji mogą być zdarzenia, w których np. dziecko z autyzmem zaczyna nagle uderzać się w głowę lub uderzać własną głową o ścianę. W takich momentach konieczne jest uratowanie dziecka przed nim samym. Czasem mówimy o „ochronie dziecka przed nim samym”. Sytuacja ta wymaga natychmia­stowej reakcji nauczyciela. Chociaż wychowawca jest czasem zmuszony do użycia siły wobec dziecka, to celem nie jest sprawienie mu bólu, ale ochrona jego bezpie­czeństwa. Do tej pory w Polsce nie ma przepisów, które: (a) pozwoliłyby persone­lowi szkoły na stosowanie przymusu bezpośredniego, (b) wprowadziłby procedurę przymusową, (c) wprowadziłaby zasady szkolenia wychowawców w zakresie bez­piecznego (dla nich i ucznia) stosowania przymusu bezpośredniego. W artykule przedstawiono komentarze i refleksje odnoszące się do przedstawionych tu tema­tów, w szczególności zwrócono uwagę na konieczność zmiany polskiego prawa, co zagwarantuje stosowanie przymusu bezpośredniego jako działania, które pomaga dziecku, a nie działania, które je krzywdzi.