Nieletni sprawca a małoletni pokrzywdzony – analiza statusu dziecka w postępowaniu przewidzianym ustawie z dnia 9 czerwca 2022 r. o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich

Abstrakt

Minęły dwa lata od uchwalenia Ustawy z dnia 9 czerwca 2022r. o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich. Ustawodawca powtórzył zasady z uchylonej ustawy z 1982r. o postępowaniu w sprawach nieletnich, a zatem kierowania się przede wszystkim ich dobrem, dążąc do osiągnięcia korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się nieletniego, zmierzając w miarę potrzeby do prawidłowego spełniania przez rodziców lub opiekunów ich obowiązków wobec nieletniego i uwzględniając przy tym interes społeczny. W nowej ustawie uporządkowano równocześnie wiele uprawnień i obowiązków regulujących prawa oraz obowiązki pokrzywdzonego i nieletniego. Autor z perspektywy osoby wykonującej nadzory w sprawach nieletnich stawia tezę, że wbrew opiniom autorów uzasadnienia, jak również środowiska osób zaangażowanych w troskę o status dziecka, nie zmienił się on na gruncie nowego aktu normatywnego w zależności od tego, czy jest ono pokrzywdzonym czy sprawcą czynu karalnego. Nie doszło bowiem do wprowadzenia zmian rewolucyjnych, lecz wyłącznie o charakterze korygującym. Model postępowania wobec nieletnich, zasady odpowiedzialności, wykaz stosowanych wobec nich środków, katalog stron ani struktura ustawy nie wykazują różnic między poprzednio obowiązującą ustawą z 26 października 1982r. o postępowaniu w sprawach nieletnich, w brzmieniu po 2 stycznia 2014r. W postępowaniu na gruncie nowych przepisów stronami w dalszym ciągu są nieletni, rodzice albo ten z rodziców, pod którego stałą pieczą nieletni faktycznie pozostaje, albo opiekun nieletniego oraz prokurator, natomiast ustawodawca niestety nie przyznał tego statusu dziecku będącym pokrzywdzonym. Przedmiotem opracowania jest zatem w głównej mierze katalog praw i obowiązków przysługujących zarówno sprawcy określonego czynu, jak i pokrzywdzonemu, w szczególności gdy nie są jeszcze osobami pełnoletnimi. Wymagać to będzie od organów procesowych pogłębionej analizy nie tylko przepisów prawa karnego materialnego i prawa cywilnego, ale też przepisów proceduralnych. Wskazane rozważania zostaną zilustrowane danymi statystycznymi na temat środków stosowanych wobec nieletniego tak, aby odpowiedzieć na pytanie, czy charakter i intensywność stosowanych środków wychowawczych wobec niego wyrządza mu dolegliwość w sferze osobistej.