Znaczenie głosu dziecka w procedurze cywilnej – nowe standardy wysłuchania małoletniego w świetle ochrony interesu dziecka

Abstrakt

Celem artykułu jest analiza instytucji wysłuchania dziecka. Jednym z nowelizowanych przepisów jest art. 2161 oraz dodany art. 2162 Kodeksu postępowania cywilnego. Regulacje te wyrażają konieczność wysłuchania dziecka przez sąd w sprawach dotyczących osoby małoletniego oraz stosownie do okoliczności uwzględnienia jego zdania i rozsądnego życzenia. Nie bez znaczenia jest również rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości dziecka. Spełnienie przesłanek musi być ocenione przez sąd w świetle okoliczności sprawy w odniesieniu do konkretnego małoletniego. Do tej pory dziecko nie miało należytej ochrony swoich praw w postępowaniach, co skutkowało brakiem uwzględniania jego głosu. Wprowadzone zmiany wpływają zatem nie tylko na wzmocnienie podmiotowości dziecka, ale przede wszystkim zapewniają realizację jego konstytucyjnego prawa do rzetelnego procesu. Obowiązujące od 15 lutego 2024 r. zmiany w prawie rodzinnym niosą za sobą obowiązek dodatkowych szkoleń, warsztatów lub innych form, które mogłyby zagwarantować przekazanie wiedzy oraz praktyczne doświadczenia w zakresie kontaktu z dzieckiem i jego uczestnictwa w procedurze sądowej. W pracy przedstawiona zostanie prawna charakterystyka wysłuchania dziecka oraz międzynarodowe standardy odpowiadającej instytucji, jak również rozwiązania wykorzystywane w innych państwach, np. w Niemczech. Postępowania dotyczące władzy rodzicielskiej są często związane z konfliktem rodziców, którzy zajmują skrajne stanowiska procesowe. Sprawia to, że interes dziecka i dobro dziecka nie są w postępowaniach tych właściwie reprezentowane. Stąd też, dzięki prawidłowemu wysłuchaniu dziecka, sąd będzie mógł usłyszeć jego głos i zdanie oraz właściwie rozstrzygnąć w zasadniczych kwestiach związanych z wychowaniem i życiem małoletniego.